Contents
Cây thuốc dòi
Cây thuốc dòi (bọ mắm, cây dòi tím), với tên khoa học Pouzolzia zeylanica, là một loại thảo dược quen thuộc trong y học cổ truyền Việt Nam, thuộc họ Tầm ma (Urticaceae).
Đây là một loại cây thân thảo nhỏ, thường mọc hoang ở ven rừng, đồng ruộng, ven đường hoặc trong sân vườn tại nhiều địa phương ở Việt Nam. Cây thuốc dòi có đặc điểm nhận diện dễ dàng với cành mềm mại và lá hình mác hẹp, có lông mịn bao phủ. Được sử dụng rộng rãi nhờ các đặc tính dược lý đa dạng. Dưới đây là phân tích chi tiết về các khía cạnh mà người dùng quan tâm, dựa trên nguồn y khoa đáng tin cậy.
Tính Vị Quy Kinh
Vị ngọt hơi nhạt, tính mát
Quy vào kinh Phế
Hoạt Chất
Các nghiên cứu khoa học, đặc biệt từ bài báo trên Clinical Phytoscience, đã xác định cây thuốc dòi chứa nhiều hoạt chất quan trọng. Cụ thể, nội dung flavonoids đạt 89.235 ± 1.082 mg/g (tính theo quercetin), phenols đạt 82.428 ± 1.02 mg/g (tính theo gallic acid). Ngoài ra, các hợp chất khác như alkaloids, carbohydrates, glycosides, steroids, tannins, saponins, flavones, carotene, carotenoids, ascorbic acid, tartaric acid, malic acid, pectic acids, gum, và các khoáng chất cũng được ghi nhận. Những hợp chất này đóng vai trò quan trọng trong các tác dụng chống oxy hóa, kháng viêm, và hỗ trợ hệ miễn dịch.
Dưới đây là bảng tổng hợp các hoạt chất chính, dựa trên nghiên cứu:
| Hoạt Chất | Nội Dung/Đặc Điểm |
|---|---|
| Flavonoids | 89.235 ± 1.082 mg/g (tính theo quercetin) |
| Phenols | 82.428 ± 1.02 mg/g (tính theo gallic acid) |
| Alkaloids | Có mặt, hỗ trợ tác dụng kháng khuẩn |
| Carbohydrates | Có mặt, góp phần vào năng lượng và chức năng sinh học |
| Glycosides | Có mặt, liên quan đến tác dụng chống viêm |
| Steroids | Có mặt, hỗ trợ giảm viêm và đau |
| Tannins | Có mặt, có tác dụng chống oxy hóa và kháng khuẩn |
| Saponins | Có mặt, hỗ trợ tiêu đờm và thông tiểu |
| Các hợp chất khác | Flavones, carotene, carotenoids, ascorbic acid, v.v. |
Ngoài các hợp chất trên, một số nghiên cứu khác (như từ ResearchGate, không trực tiếp trích dẫn chi tiết số liệu) cũng đề cập đến quercetin, kaempferol, và epicatechin, củng cố vai trò dược lý của cây.
Công dụng của cây thuốc dòi theo Đông Y:
-
Tác dụng: Tiêu đờm, chỉ khái, tiêu viêm.
-
Chủ trị: Ho khan, viêm thanh phế quản, ho dai dẳng, ho lâu ngày, ho khan, viêm họng, ho do nhiễm vi khuẩn lao.
-
Nhân dân Ấn Độ thường sử dụng cây bọ mắm để chữa rắn cắn, bệnh lậu và giang mai.
-
Nhân dân Malaysia sử dụng lá thuốc dòi để chữa chứng tắc tia sữa ở phụ nữ sau khi sinh.
-
Ở Việt Nam, nhân dân sử dụng cây thuốc dòi để tiêu diệt dòi trong mắm (vì vậy nên có tên gọi là cây thuốc dòi).
Sử dụng phổ biến:
Chống nhiễm trùng đường hô hấp trên thông qua tác dụng kháng khuẩn, trị ho lâu dài, ho do viêm phế quản mãn, viêm họng và viêm phổi
Bài thuốc trị Ho Lao
Ho lao là dạng ho mãn tính, thường xảy ra do vi khuẩn lao gây ra. Người mắc bệnh thường có triệu chứng ho dai dẳng, cảm giác khó chịu trong cổ họng và có thể đi kèm với đờm. Không chỉ đơn thuần là triệu chứng bệnh, ho lao còn khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi và suy yếu sức khỏe nghiêm trọng.
Để sử dụng cây thuốc dòi trong điều trị ho lao, người bệnh có thể áp dụng các phương pháp như sắc nước uống hoặc giã nát lấy nước dùng. Một số bài thuốc tiêu biểu từ cây thuốc dòi giúp hỗ trợ giảm ho lao bao gồm:
- Sắc 40g cây thuốc dòi khô để lấy nước uống mỗi ngày. Có thể thêm mật ong để tăng cường vị ngọt và cải thiện hiệu quả.
- Dùng hoa hoặc lá cây thuốc dòi giã nát với muối, sau đó chia làm nhiều lần ngậm và nuốt để cải thiện tình trạng đau họng và ho.
Bài thuốc trị Ho Khan
Ho khan là một trong những loại ho phổ biến mà nhiều người mắc phải. Khác với ho có đờm, ho khan không có hiện tượng tiết dịch, gây cảm giác ngứa rát và khó chịu trong cổ họng. Cây thuốc dòi có tác dụng hiệu quả trong việc chữa trị ho khan mà ít ai biết đến.
Ho khan có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau như dị ứng, viêm họng, viêm thanh quản hoặc thậm chí là do môi trường ô nhiễm. Chính vì vậy, việc điều trị ho khan cần phải xác định rõ nguyên nhân để có hướng điều trị phù hợp.
Để điều trị ho khan bằng cây thuốc dòi, bạn có thể thực hiện như sau:
- Sử dụng 20g lá cây thuốc dòi tươi, rửa sạch, giã nát và chắt lấy nước. Sử dụng nước này để ngậm và nuốt từ từ, giúp làm dịu cổ họng và giảm cơn ho.
- Ngoài ra, có thể sắc nước uống từ cây thuốc dòi khô 10-20g mỗi ngày để hỗ trợ điều trị ho khan.
Các Công Dụng Khác
Cây thuốc dòi không chỉ giới hạn ở việc trị ho mà còn có nhiều ứng dụng khác, làm phong phú thêm giá trị y học của nó. Dưới đây là danh sách chi tiết:
- Thanh nhiệt, giải độc: Dùng để trị mụn nhọt, giảm viêm sưng, đặc biệt hiệu quả trong các trường hợp nhiệt độc cơ thể.
- Chữa viêm sưng vú và thông tắc tia sữa: Nghiền nát lá hoặc hoa tươi, đắp trực tiếp lên vùng sưng, giúp giảm triệu chứng nhanh chóng.
- Thông tiểu và giảm bầm tím: Hỗ trợ điều trị viêm đường tiết niệu, tiểu buốt, và giảm vết bầm nhờ tác dụng lợi tiểu.
- Kháng viêm, giảm đau: Hỗ trợ điều trị rong kinh, sâu răng, và các tình trạng viêm nhẹ khác, nhờ các hợp chất như steroids và tannins.
- Ngoài ra cây thuốc dòi còn được dùng để trị đau dạ dày, viêm đường ruột.
Kiêng kỵ
Tránh sử dụng cho phụ nữ mang thai vì có thể gây động thai và sảy thai.
Nguồn Tham Khảo
- Công dụng của cây thuốc dòi
- Ethnopharmacological investigations of methanolic extract of Pouzolzia Zeylanica
Những tài liệu này cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc sử dụng cây thuốc dòi, giúp người dùng hiểu rõ hơn về tiềm năng và giới hạn của thảo dược này.
